کودکان اتیسمی مانند هر کودکی، منحصر به فرد هستند، به همین خاطر قوانین ثابتی درباره‌ی چگونگی تعامل با آن‌ها وجود ندارد. اما اینجا مورادی را آورده‌ایم که با در نظر گرفتن آن‌ها می‌توانید احتمال یک تجربه‌ی خوب از این تعامل را افزایش دهید. این متن درباره‌ی این که چه کارهایی را نباید با کودکان اتیسمی انجام دهید و با چه کارهایی می‌توانید تعاملات سالم را بیشتر کنید، صحبت می‌کند.
مانند همه‌ی کودکان، کودکان مبتلا به اتیسم هم لایق مهربانی و احترام شما هستند. انتخاب‌هایی که انجام می‌دهید می‌توانند به صورت ناخواسته باعث آسیب شوند، هرچند شما می‌خواهید ارتباط مثبتی ایجاد کنید. موارد زیر شما را در ارتباط با کودکان اتیستیک راهنمایی می‌کنند.
آنچه در این مطلب می‌خوانید...
در ارتباط با کودکان اتیستیک چه کارهایی را انجام بدهیم؟
بیایید قبل از این که غرق در «نبایدها» شویم، درباره‌ی کارهای مفیدی صحبت کنیم که می‌توانید برای این کودکان انجام دهید. گزینه‌های بسیاری برای ایجاد ارتباطی حمایتگرانه با کودک اتیستیک وجود دارد.
کمک‌های طی بهم ریختگی (Meltdown)
ما از کودکان مبتلا به اتیسم انتظار بالایی داریم. آن‌ها در محیط‌هایی که آرام، آشنا و حمایتگر هستند، رشد می‌کنند و شکوفا می‌شوند، اما ما اغلب از آن‌ها می‌خواهیم که در فروشگاه‌های مواد غذایی، فرودگاه‌ها و کلاس‌های درس موفق شوند. وقتی کودکان اتیستیک تحت فشار قرار می‌گیرند ممکن است «بهم ریختگی» (Meltdown) را تجربه کنند. بهم ریختگی‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند.
دوری گزینی: کودک به دنیای درونی عقب‌نشینی می‌کند و به طور کل حرف نمی‌زند. کودک برای تسکین خود ممکن است خودش را به عقب و جلو تاب دهد یا دستانش را بالا و پایین کند.
کج‌خلقی: کودک گریه می‌کند، جیغ می‌زند، پا می‌کوبد و یا همانجا چمباتمه می‌زند.
والدین معمولا در این مواقع سازگارانه برخورد می‌کنند، اما همیشه از شما می‌خواهند اگر می‌توانید کمک کنید. مثلا وقتی که مادری سعی دارد کودکش را آرام کند، از عوامل رستوران بخواهید که صدای موزیک را کم کنند.
البته شما می‌توانید مستقیما هم مداخله کنید. کارشناسان صدای ملایم و دستورات ساده را پیشنهاد می‌کنند. به کودک بگویید:«بلند شو و کنار من بایست» اگر کودک نمی‌تواند واکنشی نشان دهد، نزدیک بایستید و اجازه دهید بهم ریختگی به پایان برسد. وقتی کودک آرامتر به نظر می‌رسد، دستورالعمل‌ها را انجام دهید.
برای او روابط دوستانه ایجاد کنید
اتیسم معمولا باعث چالش‌های اجتماعی می‌شود. کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است به وقت گذرانی با شما بی‌علاقه به نظر برسند و اگر شما دوستانه شروع به صحبت کنید، با سکوت عکس العمل نشان دهند. در زیر همه این واکنش‌ها، بعضی کودکان اتیستیک شدیدا علاقمندند «دوست» داشته باشند.
محققان می‌گویند افراد مبتلا به اتیسم می‌توانند دوستی تشکیل دهند و این کار را انجام می‌دهند. آن‌ها گاهی افراد دیگر مبتلا به اتیسم را انتخاب می‌کنند. در مواقع دیگر بر ارتباط با کودکان و بزرگسالان نوروتیپیکال (یعنی افرادی که تشخیص اتیسم یا هیچ گونه اختلالی ندارند و نرمال شناخت می‌شوند) متمرکز می‌شوند.
کودکان اتیستیک را در برنامه‌هایتان در نظر بگیرید. آن‌ها را به جشن تولدها دعوت کنید، با آن‌ها گفتگو کنید، فعالیت‌های ساده‌ای را پیدا کنید که هردو از آن‌ها لذت می‌برید. کودکان اطرافتان را هم تشویق کنید که این کار را انجام دهند.
به کودک اتیستیک زمان بدهید تا پاسخ بدهد
اوتیسم می‌تواند موجب کندی سرعت پردازش شود. کودکان مبتلا به اتیسم به زمان بیشتری نیاز دارند تا کلمات شما را درک کنند، به خصوص اگر در فضای پر سروصدا یا پرجمعیت صحبت می‌کنید.
ممکن است وسوسه شوید شکافی که در مکالمه به وجود آمده را با موارد زیر پر کنید:
-سوالات بیشتری بپرسید: ممکن است سوال اصلی‌تان را طور دیگری بیان کنید یا از چیز دیگری حرف بزنید.
-موضوعات جایگزینی را پیش بکشید: ممکن است موضوع را تغییر دهید به امید این که کودک هم به گفتگو بپیوندد.
-بحث را ترک کنید: اگر کودک پاسخی ندهد ممکن است به طور کلی ترک کنید.
کارشناسان می‌گویند فضایی را برای پاسخ کودک باقی بگذارید. اگر سوالی می‌پرسید، در حالی که منتظرانه به او نگاه می‌کنید، چندثانیه به کودک فرصت دهید تا پاسخ دهد. وقتی کودک پاسخ داد، به پاسخش عکس العمل نشان دهید اما سکوت را در این فاصله پر نکنید.
درباره‌ی علاقه‌مندی‌های کودک گفتگو کنید
علاقه‌ی متمرکز یا شدید دید موضوعات خاص یکی از علائم اصلی اوتیسم است. کودکان می‌توانند مسحور هرچیزی شوند؛ از جمله نقشه‌ها، اعداد، دستورالعمل‌ها، جغرافیا و غیره.
صحبت درباره این موضوعات به کودکان مبتلا به اتیسم آرامش می‌دهد. آن‌ها از به اشتراک گذاشتن دانش لذت می‌برند و می‌توانند بدون این که از شما فیدبک بخواهند، درمورد موضوع بی‌وقفه صحبت کنند.
با گوش کردن به صحبت‌هایش، با او ارتباط برقرار کنید. اگر می‌توانید سوال بپرسید. از تغییر موضوع خودداری کنید. فقط اجازه دهید کودک صحبت کند تا زمانی که یکدیگر را بهتر بشناسید.
کودک را به طور کامل بپذیرید
بعضی کودکان مبتلا به اوتیسم تا حدود 2 سالگی نرمال به نظر می‌رسند و سپس مهارت‌هایی که به دست آورده‌‌اند از دست می‌دهند. این برای بسیاری از بزرگسالان ناراحت‌کننده است؛ شما یک سال پیش دیدید که کودک درحال پیشرفت است اما اکنون متفاوت به نظر می‌رسد.
کودک را بر اساس رفتار گذشته یا رشد او قضاوت نکنید. به چیزهایی درباره کودک توجه کنید که از همین لحظه لذت ببرید. کودک را همانگونه که در حال حاضر هست بپذیرید.
والدین کودکان اتیستیک را بشنوید
همانطور که یک کودک مبتلا به اتیسم را با پذیرش در بر می‌گیرید، همین کار را برای والدین نیز انجام دهید. حمایت شما می‌تواند برای آن‌ها بسیار ارزشمند باشد.
ممکن است والدین دوست داشته باشند یک شب استراحت کنند و از فشار خارج شوند. اگر با این ایده احساس راحتی می‌کنید، می‌توانید [با در نظر گرفتن ملاحظات نگهداری از کودک اتیستیک] پیشنهاد نگهداری او را بدهید. اگر این کار را نمی‌کنید، به والدینی که تحت فشار هستند، گوش شنوا دهید. برای گپ و گفت و رفع خستگی، یک قرار قهوه تنظیم کنید یا زمانی را هماهنگ کنید که فرزندانتان بازی کنند و شما نظارت داشته باشید.
کارهایی که نباید در تعامل با یک کودک اتیستیک انجام داد
همانطور که کارهای زیادی برای حمایت از یک کودک اوتیستیک وجود دارد، کارهای زیادی هم وجود دارد که به باعث آسیب می‌شود.
با ترحم به والدین نگاه نکنید
کودک مبتلا به اتیسم می‌تواند باعث خوشحالی والدینش است و چیزهای زیادی درباره کودک هست که والدین به آن افتخار کنند. برخورد با ترحم با والدین این احساسات را تحلیل می‌برد و برخی والدین را دلخور می‌کند.
فعالان این حوزه می‌گویند کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با دقت به آنچه بزرگسالان می‌گویند، گوش می‌دهند. شنیدن مکالمه‌ی ناشی از ترحم می‌تواند به کودک احساس بد بودن، اشتباه و بی ارزش بودن بدهد. نظر شما می‌تواند کار والدینِ تحت فشار را سنگینتر کند.
هنگام صحبت و راهنمایی او داد نزنید
کودکان مبتلا به اوتیسم به زمان بیشتری برای پردازش فرمان‌های کلامی پیچیده نیاز دارند. کودکان کوچکتر اغلب در فهمیدن فرمان‌ها به مشکل بر می‌خورند و این باعث می‌شود آن‌ها همکاری گریز به نظر برسند.
ممکن است برای کودک مشکل به وجود بیاورید اگر:
-فرمان‌های زیادی را همزمان ارائه کنید مثلِ «این را بردار اما از دستگیره استفاده نکن، از پایین نگهش دار.» کارها را در یک جمله‌ی پیچیده جمع کنید.
«این فنجان و بشقاب را به آشپزخانه در آن گوشه ببر و بعد شیر را از سمت راست یخچال بردار و یک فنجان برای من بریز.»
بازخورد کلی بدهید مثلِ «مراقب کاری که انجام میدی باش، باشه؟»
جملات را کوتاه و منظورتان را شفاف نگه دارید. اگر کودک متوجه نشد، پیچیدگی را از این کمتر هم بکنید.
آنچه اتفاق می‌افتد را به دل نگیرید
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به شیوه‌ی مورد انتظار شما پاسخ ندهند. آن‌ها ممکن است از شما دور شوند، شما را نادیده بگیرند یا دچار بهم ریختگی شوند.
این آسان است که اجازه دهید احساساتتان جریحه‌دار شود، اما تمام سعی خود را بکنید تا احساساتتان را کنترل کنید. ممکن است کودک به سختی درحال تلاش باشد تا خودش را با انتظارات و واقعیت‌های شما سازگار کند. تا آنجا که می‌توانید منعطف باشید و به تلاشتان برای تشکیل ارتباط ادامه دهید.
تصور نکنید کودکان دارای اوتیسمِ غیر کلامی نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم کلا صحبت نمی‌کنند. اما فکر نکنید که چیزی هم برای گفت ندارند. برای کودکان مبتلا به اوتیسم، رفتار شکلی از ارتباط است که شامل موارد زیر می‌شود:
- چشمک زدن
- اشاره کردن
- تکان خوردن مکرر
- لبخند زدن
- اخم کردن
- بغل کردن
- ضربه زدن
- دور شدن
به آنچه کودک سعی می‌کند بگوید گوش کنید. اگر آن را نادیده بگیرید، ممکن است رفتار کودک تا زمانی که بتواند منظورش را بفهماند تشدید شود.
بر ارتباط چشمی اصرار نکنید
بزرگسالان موقع صحبت به چشمان یکدیگر نگاه می‌کنند. برای کودکان مبتلا به اوتیسم این کاری سخت است. برخی کودکان با تمرین یاد می‌گیرند که به نزدیکی چشمان شما (مثلا پیشانی‌تان) نگاه کنند اما بعضی هیچ‌وقت این مهارت را به‌دست نمی‌آورند.
هرگز کودک را مجبور نکنید که به چشم‌هایتان نگاه کند. برای این که ارتباط چشمی برقرار کنید، خم نشوید، به چشم‌هایتان اشاره نکنید که کودک را وادار به همراهی کنید. رفتار کودک را بپذیرید.
هنگام صحبت با او در استفاده از زبان، ابتکار به خرج ندهید
کودکان اوتیستیک چیزها را به طور عینی درک می‌کنند. اگر مکالمه‌ی خود را با شوخی، کنایه، اغراق یا ضرب المثل پیش ببرید قطعا کودک را گیج خواهید کرد.
مثلا به کودک نگویید «چشمت رو ازش برندار» ممکن است کودک برود واقعا آن چیز را رو به روی صورتش نگه دارد. تا آنجا که می‌شود عینی و مستقیم صحبت کنید تا کودک دقیقا بفهمد درباره‌ی چه چیز صحبت می‌کنید.
اگر حواستان پرت شد و چیزی غیر عادی گفتید، به کودک به خاطر این که کلمات شما را عینا درک کرده نخندید. بابت اشتباه خود عذرخواهی کنید و جمله را دوباره و طوری بیان کنید که منظور شما واضح باشد.
تصور نکنید که کودک نمی‌تواند بشنود
حتی کودکان اوتیستیکی که صحبت نمی‌کنند ممکن است آنچه را می‌گویید بشنوند و درک کنند. طوری درباره‌شان صحبت نکنید که انگار وجود ندارند یا ارزش توجه شما را ندارند. مستقیما با آن‌ها صحبت کنید یا اگر چیزی برای گفتن ندارید، اصلا چیزی نگویید.
به آن‌ها خیره نشوید
متخصصان توضیح می‌دهند که برخی افراد مبتلا به اوتیسم احساس می‌کنند مجبورند کارهایی غیرعادی انجام بدهند. آن‌ها ممکن است دست‌هایشان را تکان دهند، به شکلی نامنظم بالا و پایین بپرند، چشمک بزنند یا صداهای غیرمعمول ایجاد کنند. این رفتارها به کودک کمک می‌کند هنگام بی‌تابی آرامتر شوند.
در مقابل میلی که به مشاهده‌ی دقیق این رفتارها دارید مقاومت کنید. برخی از کودکان بزرگتر ممکن است از آنچه انجام می‌دهند آگاه باشند و می‌توانند از واکنش شما خجالت زده شوند. بچه‌های کوچکتر ممکن است متوجه نگاه خیره‌ی شما شوند و احساس کنند سرزنش شده‌اند.
شما نیازی ندارید رفتارهای کودک را ثبت و ضبط کنید. فقط حضوری ملایم داشته باشید که قضاوت نمی‌کند. این بهترین راه برای پشتیبانی از کودک اوتیستیک است.
نرگس گودرزی
سردبیر مجله تجربه زندگی
دیدگاهتان را بنویسید