یادگیری روانکاوی و روانکاو شدن سه بخش اساسی دارد که هر دانشجو و کاندیدای روانکاوی باید این مسیر را در طول سال‌های تحصیل و پس از آن بپیماید تا دانش و تجربه لازم را در حیطه روانکاوی کسب کند.
روانکاو (Psychoanalyst) یک متخصص روانشناس یا روانپزشک است که رویکرد درمانی خود را روانکاوی انتخاب کرده است. اولین و مهمترین بخش در آموزش روانکاوی، مطالعه‌ی عمیق مجموعه‌ای از تئوری‌های روان‌شناختی و روش‌های درمانی است که منشاء آن‌ها در کار و نظریه‌های زیگموند فروید است. مطالعه مقالات فروید زیربنای اصلی یادگیری روانکاوی به شمار می‌رود.
هر کاندیدای روانکاوی (Psychoanalysis Candidate) باید علاوه بر مطالعه عمیق مقالات فروید، بسته به رویکردی که انتخاب می‌کند، به مطالعه مقالات و آثار سایر روانکاوان بعد از فروید هم بپردازد تا درک نسبتا جامعی از رویکردهای مختلف روانکاوی از کلاسیک فرویدی، روانکاوی لکانی، روانکاوی کلاینی و روابط ابژه (Object Relations) تا رویکردهای معاصر کسب نماید.
روانکاوی آموزشی شخصی (Personal Training Psychoanalysis)
اهداف درمانی روانکاوی آموزشی شخصی، در واقع همان اهدافی است که درمان روانکاوی دارد، با توجه ویژه‌ای به رهاسازی فرد از عوامل ناخودآگاهی که با توانایی او در احساس کردن، فکر کردن و کار کردن به عنوان یک روانکاو مداخله می‌کنند.
اهداف روانکاوی آموزشی شامل درک و تسلط بر مشکلات شخصیتی و آزاد شدن از نگرش‌های ناخودآگاه (Unconscious)، عوامل شخصیتی (Personality Characteristics) و تعصب‌هایی که باعث تداخل در توانایی انجام درمان تحلیلی به صورت مستقل و باکیفیت می‌شوند، هستند. روانکاوی باید بتواند یک تجربه شخصی از نیروهای ناخودآگاه و مقاومت‌ها (Resistances)، تداعی آزاد (Free Association)، انتقال (Transference)، انتقال متقابل (Countertransference)، رشد تدريجی (working through) و خاتمه درمان (Termination) را برای یک کاندیدای روانکاوی فراهم آورد .
روانکاوی تلاش می‌کند به کاندیدا کمک کند تا از ثبات شخصیتی بالا، ذهن باز، انعطاف، و بلوغ برخوردار شود. بسیار مهم است که توانمندی کاندیدای روانکاوی در مشاهده خود، تأمل راجع به خود و نهایتاً خودکاوی که برای نگهداری یک جایگاه تحلیلی لازم هستند، رشد کند. روانکاوی شخصی همچنین تجربه لازم را برای کاوش در اعماق کارکردهای روانی فرد، برای کاندیدا فراهم می‌سازد.
در خصوص خودکاوی به این مطلب مراجعه کنید: آیا با کتاب‌های روانکاوی می‌شود درمان شد؟
روانکاوی فردی کاندیدا باید با مدت به‌سزایی از کار تحلیلی نظارت شده وی توأم باشد. داشتن این فرصت برای کاندیدا که واکنش‌های شخصی خود را نسبت به فضای درمان تحلیلی و فضای سوپرویژن در حین اینکه مراجعی را تحلیل می‌کند مورد بررسی قرار دهد، برای رشد خود به عنوان یک روانکاو ضروری است .
بخش بالینی آموزش روانکاوی (Psychoanalytic Clinical Practice)
دانشجویان روانکاوی بعد از یادگیری مبانی و تئوری‌های روانکاوی و مطالعه مقالات و تکست‌بوک‌های مهم و اصلی برای یادگیری عملی، باید مهارت‌های بالینی مختلفی را برای شروع کار خود به عنوان درمانگر تحلیلی کسب کنند. این مهارت‌ها شامل مهارت های اولیه مثل گرفتن شرح حال (Psychiatric History) و مصاحبه بالینی (Clinical Interview)، گزارش‌نویسی (Writing Report) و فرمول‌بندی بیمار (Case Formulation) تا مشاهده‌ی زندهی درمان (Live Therapy Observation)، مشاهده‌ی فیلم‌های درمانی ( Watching Therapeutic Sessions Videos)، نظارت و راهنمایی بالینی یا سوپرویژن زنده (Live Supervision)، نظارت و راهنمایی بالینی یا سوپرویژن فردی و گروهی و شرکت در کنفرانس‌های بالینی و جلسات ارائه‌ی مورد بالینی (Case Presentation) است.
مصاحبه بالینی (Clinical Interview)
یکی از مهارت‌های کلیدی و مهم یک درمانگر، توانایی وی برای برقراری ارتباط با مراجع و انجام مصاحبه با او برای ارزیابی و تشخیص و سپس ارجاع وی به متخصص مناسب برای گرفتن بهترین درمان است.
در این قسمت به چند نوع از متداول‌ترین انواع مصاحبه‌های مورد استفاده روان‌شناسان بالینی اشاره می‌کنیم.
این مصاحبه‌ها عبارتند از:
• مصاحبه پذیرش (Admission Interview)
• مصاحبه شرح حال (Psychiatric History Interview)
• مصاحبه معاینه وضعیت روانی (Mental Status Examination Interview)
• مصاحبه بحران (Crisis Interview)
• مصاحبه تشخیصی (Diagnostic Interview)
گاهی بسته به شرایط و وضعیت، با یک بیمار یا مراجع چند مورد از این مصاحبه‌ها انجام می‌شود.
مشاهده زندهی درمان یا آبزرو (Live Therapy Observation)
یادگیری مشاهده‌ای (observational learning) فرآیند یادگیری از طریق نگاه کردن به دیگران، حفظ اطلاعات و سپس تکرار رفتارهای مشاهده شده است.
مشاهده زنده جلسات درمانی بیمار و درمانگر توسط آینه یک‌طرفه یا از طریق دوربین در اتاقی دیگر و بحث قبل و بعد از جلسه درمان، فرصت بی‌نظیری را برای یادگیری مشاهده‌ای درمان تحلیلی به صورت عملی و بالینی برای دانشجویان روانکاوی و درمانگران تازه‌کار که می‌خواهند از تجربیات درمانگران و سوپروایزرهای باتجربه‌تر بهره ببرند، فراهم می‌کند.
جلسات مشاهده یا آبزرو معمولا به صورت قراردادی بین مراجع، درمانگر و همه افرادی که به مشاهده جلسات درمان می‌پردازند، تنظیم می‌شود. طبق این قرارداد تمامی افراد تعهد می‌دهند که اصل رازداری شدیدی را نسبت به محتوای روانکاوی آموزشی و حریم خصوصی مراجع رعایت کنند و در مورد مراجع خارج از این محیط آموزشی صحبت نکنند.
این جلسات آموزشی، فرصتی را برای مراجعانی که قصد گرفتن خدمات روان‌درمانی باکیفیت با هزینه‌ی کمتر را دارند، فراهم می‌کند. در این جلسات، هزینه درمان مراجع توسط دانشجویان روانکاوی که به مشاهده و تحلیل جلسات می‌پردازند، پرداخت می‌شود. در این صورت هم مراجعی که توانایی مالی جهت دریافت جلسات درمانی باکیفیت را ندارد، بهره‌مند می‌شود و هم دانشجویان آموزش لازم را به صورت جزء به جزء و دقیق همراه با درمانگر می‌بینند و در کنار هم به تحلیل و بررسی جلسات درمانی می‌پردازند.
این جلسات همچنین می‌توانند با سوپرویژن زنده همراه شوند؛ به این صورت که سوپروایزر (Supervisor) از طریق هندزفری با درمانگر در ارتباط است و اگر جایی در جلسه به مداخله (Intervention) یا دادن تعبیر و تفسیری نیاز باشد، او را همراهی می‌کند. بعد از اتمام جلسات نیز درمانگر و سوپروایزر به اتفاق به تحلیل کیس می‌پردازند و با دانشجویان در مورد جلسه و نحوه اداره‌ی آن به بحث و گفت‌وگو می‌نشینند.
در کنار جلسات آموزشی و مشاهده زنده جلسات درمان، مشاهده فیلم‌های درمانی و تحلیل جزئیات تکنیک درمانی در آن‌ها در کنار اساتید و سوپروایزرها، به دانشجویان در حال یادگیری روانکاوی کمک شایانی می‌کند تا در مسیر یادگیری روانکاوی پیشرفت کنند. در حین چنین فعالیتی، سوپروایزر راجع به جزئیات تکنیکی کار در جلسه درمانی، چگونگی دنبال کردن فرآیند و محتوا، تجربه و افکار مراجع و اشتباهات و یا نقاط کور جلسه صحبت می‌کند.
روانکاوی‌های تحت نظارت (Supervised Analyses)
از بین کاندیداهای دوره‌ی روانکاوی، درمانگری بر اساس صلاحدید و توصیه‌ی سوپروایزر و همچنین تمایل شخصی خود کاندیدا برای گرفتن سوپرویژن زنده انتخاب و با وی به صورت عملی کار می‌شود.
درمانگر جلسه درمانی با بیمارش خواهد داشت که توسط سوپروایزر پيوسته به صورت زنده نظارت خواهد شد. این بدان معناست که درحالی‌که درمانگر بیمار را می‌بیند، سوپروایزر ریز و درشت علمکرد درمانگر را مشاهده و بازخوردهای خود را به صورت کتبی همزمان با جلسه و شفاهی پس از جلسه در بحث به او انتقال می دهد. کاندیداهای دیگر کلاس نیز از این مشاهدات استفاده خواهند کرد.
در جلسه سوپرویژن، زمانی به جمع‌بندی مطالب آموزشی و فهمیده شده توسط درمانگر و سوپروایزر اختصاص داده می‌شود .
نظارت و راهنمایی بالینی یا سوپرویژن فردی (Personal Supervision)
کار بالینی تحت نظارت یا دریافت سوپرویژن، بخش مهمی از آموزش روانکاوی محسوب می‌شود و مستلزم یک ناظر یا سوپروایزر باتجربه در زمینه‌ی رویکرد درمانی درمانگر است. متخصصان روانشناسی بالینی در تمام دنیا بر این باورند که وارد شدن در کار ظریف و حساس روان‌درمانی و به ویژه روانکاوی، بدون آموزش مناسب و گذراندن کارآموزی تحت نظارت، کاری چالش بر انگیز و غیراخلاقی است.
اما نکته بسیار مهمی که در بخش بالینی وجود دارد این است که کار عملی بدون تمرین و تمرین بدون نظارت و سوپرویژن، عملا بی‌فایده و همراه با آزمون و خطاست. به همین دلیل دریافت نظارت بالینی حرفه‌ای و سوپرویژن بخش جدایی‌ناپذیر کار بالینی در آموزش روانکاوی است. در صورتی که در پروسه یادگیری کار درمانی سوپرویژن وجود نداشته باشد، میزان انطباق کار عملی انجام گرفته توسط درمانگران با دانش روز مشخص نخواهد بود و در نتیجه هیچ مقیاسی برای سنجش و ارزیابی اثربخشی فرآیند جلسات درمانی نیز وجود نداشته و عملا ممکن است جلسات به بیراهه برود.
در این رابطه، موضوعی که کمک می‌کند تا عملکرد درمانگر در اتاق درمان با رویکرد نظری مورد استفاده او هنگام ارائه‌ی درمان درست و عملی باشد، انجام کار درمانی زیر نظر یک سوپروایزر است. این نکته به قدری مهم است که داشتن یک سوپروایزر برای شخصی که کار مداخله را انجام می‌دهد، از واجب‌ترین موارد اتاق درمان بوده و به همین دلیل است که در تمامی نظام‌های روانشناسی جهان، یکی از موارد اساسی برای دریافت گواهینامه تایید انجام کار درمانی بر اساس یک رویکرد نظری، داشتن برگه سوپرویژن و به امضا رساندن آن برگه توسط سوپروایزر مورد تایید است.
در همین راستا، سوپروایزر نیز دارای شرایط خاصی است که به جهت علمی و عملی، دارای شایستگی لازم برای فعالیت در حوزه رویکرد درمانی خاصی است و در آن حوزه مشخص، سابقه کار باکیفیت دارد. این فرد مناسب عنوان سوپروایزر بوده و کسانی که می‌خواهند کار درمانی انجام بدهند، می‌توانند از او برای نظارت بر کار درمانی خود سوپرویژن بگیرند.
درمانگر در جلسات سوپرویژن درباره‌ی چه چیزهایی صحبت می‌کند؟
امکان دارد که درمانگران در اوایل کار بالینی خود با ریزش (Drop) در برخی بیماران خود مواجه شوند. بنابراین آن‌ها چنین مواردی را به سوپروایزر خود گزارش می‌دهند تا دلایل آشکار و نهفته چنین پدیده‌ای مورد بحث و کاوش قرار بگیرد تا نتیجه‌گیری لازم در مورد تاثیر شخصیت و مهارت‌های بالینی و نظری درمانگر و همچنین مراجع صورت گرفته و مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.
در حین جلسه‌ی سوپرویژن، درمانگر در مورد برخی انتقال‌های متقابل که خود در درمان بیمارانش تجربه می‌کند نیز گزارش می‌دهد و در خصوص احساسات و افکارش نسبت به مراجعانش با سوپروایزر صحبت می‌کند و به تاثیر مثبت و منفی آن‌ها در فرآیند درمان پرداخته می‌شود.
اجرای فعالیت سوپرویژن به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش گروهی و بخش انفرادی.
در بخش گروهی، درمانگران مختلف مشکل، ایراد و چالشی را که با آن مواجه شده‌اند بیان کرده و سوپروایزر به این مشکلات می‌پردازد.
در بخش انفرادی، سوپروایزر در صورت وجود مشکلات شخصی درمانگر با مراجعانش، در حل کردن آن مشکلات به او کمک می‌کند.
سوپرویژن و جلسات آبزرو روان‌درمانی روانکاوانه
در مدرسه تجربه زندگی، جلسات فردی و گروهی سوپرویژن آنلاین برگزار می‌شود. همچنین می‌توانید در جلسات آبزرو دو بخشی مدرسه تجربه زندگی نیز شرکت کنید؛ به این صورت که ابتدا جلسه درمان را مشاهده کرده و بعد وارد جلسه سوپرویژن می‌شوید و به گفت‌وگو درباره آنچه در جلسه مشاهده کردید، می‌پردازید.
برای اطلاعات بیشتر و ثبت‌نام، به شماره 09981679090 در واتساپ پیام دهید.
